Kunstbeeld, 31 maart 2003

De Hamletmachine van Dominik Barbier

door Rob Perrée

Bij toeval kwam hij in aanraking met de teksten van de Duitse toneelschrijver Heiner Müller. Ze gooiden hem omver. De veelomvattendheid, de diepte, de schoonheid van de woorden en de zinnen, ze grepen hem zo aan, dat hij besloot een documentaire te maken over de voormalige Oostduitser. J'etais Hamlet' kwam in 1993 uit en Dominik Barbier oogstte er veel succes mee. Het eigenzinnige werk werd niet alleen op allerlei internationale festivals getoond, ook veel televisiestations keurden het geschikt voor uitzending. Voor Müller was Barbier opeens niet meer die "vreemde kunstenaar uit Parijs die hem telkens kwam lastig vallen met zijn onhandige vragen". De documentaire had hem overtuigd. Ze besloten samen te werken om van 'Die Hamletmachine' een multidisciplinaire theaterproductie te maken.

Dat het werk nu pas te zien is komt, omdat de schrijver in 1995 plotseling overleed. Barbier besloot het project te laten rusten en zich te concentreren op zijn andere werk. Videobanden, video-installaties en cd-roms. Daarin verbindt hij theater met elektronica. 'Die Hamletmachine' bleef echter doordringend op de achtergrond snorren. Ruim een jaar geleden pakte hij de tekst toch weer op. De inhoud is niet makkelijk te doorgronden. De titel verwijst natuurlijk naar Shakespeare, maar diens weifelende Hamlet maakt bij Müller plaats voor een Hamlet die een machine wil zijn. "No brain, no pain", zoals Barbier het treffend samenvat. De referenties naar de klassieken zijn talrijk. Ophelia en Electra maken hun opwachting. Het is echter niet ondenkbaar dat die vrouwen op hun beurt weer verwijzen naar politieke figuren als Rosa Luxemburg en Ulrike Meinhoff. De tegenstelling tussen oost en west, het drama van de Russische inval in Hongarije (1956), ze klinken allemaal door in de poetische woorden van Müller. Dat poli-interpretabere mag een nadeel lijken, het verschaft Barbier de mogelijkheid om de tekst te vetalen naar verschillende media. Een deel laat hij in het Arabisch leggen door een acteur uit Algerije, een deel laat hij omzetten in een (naakte) dans, een deel laat hij spelen door een groep muzikanten en een deel visualiseert hij in expressionistisch ogende, groot opgeblazen, soms overdonderende videobeelden. Die beelden lijken alle disciplines met elkaar te verbinden. 'Die Hamletmachine' houdt het midden tussen een theatervoorstelling en een museuminstallatie. In een eerste versie die hij in 2002 in Frankrijk heeft laten zien, stonden er nog permanent stoelen in de ruimte, in de nu te presenteren versie haalt hij ze er na de premiere uit. De kijker moet kunnen rondwandelen in de beraden wererd van Müller, zinnenprikkelend getoonzet door Dominik Barbier en zijn medewerkers. De voorstelling vindt plaats in een grote stal in de kunstenaarskolonie Ruigoord. De onaangeharkte omgeving bepaalt de definitieve vorm. Dat is voor mij één van de interessante facetten van dit project.Het is niet statisch. Ik wil het ook in Noord Afrika laten zien. Dan komt dat Arabische gedeelte ongetwijfeld beter tot zijn recht, maar voor die naakte danseres zal ik daar een alternlatief moeten bedenken." Voor een buitenstaander is het moeilijk te begrijpen waarom Barbier zich nu al zo lang met Müller bezighoudt. Heeft hij zelf niks te melden? "Die teksten van hem zijn zo rijk, zo universeel, die leveren nog voldoende stof op. Al zijn de verschillen tussen oost en west min of meer opgeheven, het universele van Müllers thematiek maakt dat zijn werk nooit aan actualiteit zal verliezen. Het is niet voor niets dat het overal nog wordt opgevoerd. Het is populair van Frankrijk tot Japan." Het World Wide Video Festival brengt 'De Hamletmachine'. als opmaat naar het festival dat in mei op diverse locaties in Amsterdam te bewonderen zal zijn. Voorwaar, een visitekaartje waar je mee voor de dag kunt komen. De Hamletmachine, is van 13 t/m 16 maart te zien in Ruigoord, bij Amsterdam, info: www.wwvf.nl

Dominik Barbier